بفرمایید توتک! ، توتک پزون؛ رسم قدیمی شمرون در آستانه سال نو - وبلاگ پیشرو

به گزارش وبلاگ پیشرو، شمیران امروز پر از آداب و رسوم است. آداب و رسومی که در دل شمیرانی های اصیل به جای مانده و هنوز هم بخش جدایی ناپذیر از زندگی آنها به شمار می رود. یکی از رسم هایی که از دیر باز در شمیران وجود داشته است؛ رسم توتک پزان است که از قدیم، هر سال با آمدن بهار اجرا می شد.

به گزارش وبلاگ پیشرو، عید هر سال برای شمیرانی ها با رسم توتک پزان رنگ و بوی تازه ای به خود می گرفته، اگر با شمیرانی ها صحبت کنید، همه آنها رسم توتک پزان را به یاد دارند و اغلب دلشان برای طعم خوش توتک تنگ شده است. همان نان شیرینی های محلی که با آمدن بهار پخته می شد و کام همه را شیرین می کرد. برای با خبر شدن از رسم توتک پزان به یکی از قریه های شمیران که در لواسان واقع شده، به نام گلوکان می رویم و با اهالی آن درباره رسم توتک پزان حرف می زنیم.

قصه های خواندنی تهران را اینجا ببینید

با یاری خانواده درست می شد

رسم توتک پزان به سال های گذشته باز می گردد. هرچند زمان زیادی نیست که از این رسم می گذرد؛ ولی گویا نسل نو درباره آن خیلی نمی دانند. مجید اسکندری از اهالی قدیمی روستای گلوکان تعریف می نماید: نزدیک های عید که می شد بعد از اینکه اهالی خانه تکانی عید را انجام می دادند، چند روز مانده به سال تحویل، در محله رسم توتک پزان برگزار می شد. وقتی اهالی سرگرم پخت توتک می شدند؛ معلوم بود که داریم به سال تحویل نزدیک می شویم.

او ادامه می دهد: توتک پزان معمولاً به صورت گروهی انجام می گردد. کار سختی است و نمی توان به تنهایی آن را انجام داد. چون برای عید و مهمانان به تعداد بالا پخته می گردد. اغلب بدین صورت است که خانواده ها در خانه هایشان و با یاری هم به پختن توتک می پردازند. خانم یا آقا فرقی نمی نماید.

مجید اسکندری می گوید: این رسم از همان زمان که شیرینی فروشی و مغازه ایی در شمیران وجود نداشته و زندگی ها ساده بوده انجام می شده و تقریباً می توان گفت که توتک تنها نان شیرینی بود که اهالی برای عید می پختند و کنار تنقلات دیگر که اغلب مغزیجات، محصولات باغ ها و زمین های کشاورزی بود، می گذاشتند و بدین صورت از مهمانان عید پذیرایی می کردند.

مراحل پخت

زمانی که رسم توتک پزان در شمیران رایج بود، اغلب خانه ها شکل باغی داشت و اهالی در خانه هایشان از تنور استفاده می کردند. مجید اسکندری می گوید: نحوه پخت توتک بدین صورت بود که ابتدا در ظرف های چوبی که لاک می گفتند، خمیر توتک را درست می کردند خمیر از آرد، مایه خمیر، روغن، شکر، زعفران، شیر، نمک و آب گرم تهیه می شد. معمولاً یک یا 2 نفر خمیر را در لاک چوبی به اصطلاح ورز می دادند. بعد روی آن را با یک پارچه آردی می پوشاندند و به مدت 15 دقیقه جلو گرمای کرسی یا نور آفتاب می گذاشتند. سپس دوباره خمیر را ورز داده، یک نفر با وردنه (لوله چوبی که برای صاف کردن خمیر از آن استفاده می گردد) خمیر را در مجمعه های مسی لب کنگره ای صاف می کرد. یک نفر نیز با استکان یا لیوان از خمیرها قالب می گرفت. روی قالب ها را هم با چوبی دو سر که هر دو سر شکل های مختلفی داشت طرح می زدند. در خاتمه روی خمیرها را با پارچه آردی دوباره می پوشاندند و مقابل کرسی یا نور خورشید قرار می دادند. بعد از ساعتی تنور را داغ می کردند. یک نفر کنار تنور می نشست و با دست مایه زرده تخم مرغ و زعفران را روی خمیرهای توتک می مالید. سپس هرکدام از خمیرها را بر روی تنور می گذاشتند تا حدی که نان شیرینی نسوزد و به خوبی پخته، طلایی و سرخ گردد. بعد از پخت، نان های توتک را با انبر از داخل تنور در می آوردند. رسم توتک پزان یک صبح تا شب طول می کشید.

عطر خوش شیرینی های محلی

هنوز هم عطر خوش زعفران توتک های عید زیر مشامش است. رسول ملایی از اهالی قدیمی روستای گلوکان می گوید: عیدها وقتی که در محله توتک پزان بود در تمام محله عطر خوش توتک می پیچید که بوی خوشی از زعفران داشت. آن موقع وقتی از در خانه ها می گذشتید، هر خانه ای که در آن توتک پزان بود؛ تعیین می شد و امکان نداشت از مقابل آن خانه بگذرید و دلتان نخواهد وارد خانه شوید و یکی از آن نان شیرینی ها را مزه نکنید. با وجود گذشت این همه سال هنوز هم اگر جایی به من بگویند که نان توتک می پزند حاضر هستم برای هر دانه اش چند هزار تومان هم بدهم، ولی نان توتک بخورم. مزه توتک من را به یاد شمیران و باغهایش، خاطرات دوران کودکی، عطر خوش بهار و ... می اندازد. یاد چادر گلدار حاجیه خانومی که در محله برترین نان توتک را می پخت و...