موسیقی درمانی چیست، چه فوایدی دارد و چگونه کار می نماید؟ - وبلاگ پیشرو

به گزارش وبلاگ پیشرو، پیشرفت های گسترده در حیطه فناوری و توسعه روابط انسانی در قرن بیست و یکم، احتیاج به شیوه های نوین درمان اختلال های روحی و روانی را دوچندان نموده است. برخی از این شیوه ها از محیط طبیعی به عنوان عامل درمانی بهره می گیرند و برخی هم از آفرینش های بشری برای بهبود شرایط روحی و روانی استفاده می نمایند. در این میان، موسیقی درمانی یکی از تازه ترین و جالب توجه ترین شیوه های القای آرامش و ثبات به مغز است.

موسیقی درمانی به طور مستقیم با پاسخ ها و ارتباط های انسان به مقوله موسیقی سر و کار دارد و هدف اصلی آن بهبود حال فکر و سلامت روحی و روانی است. این نوع درمان فقط به نواختن آلت های موسیقی و خوانندگی ختم نمی شود، بلکه رقصیدن و حتی گوش دادن به موسیقی هم می توانند در تغییر روحیه بسیار مؤثر واقع شوند.

موسیقی تأثیرهای بسیار عمیق و قدرتمندی بر مغز می گذارد و این تأثیرها بسته به نوع موسیقی متفاوت ظاهر می شوند. آنچه میان تمام انواع موسیقی مشترک است، یاری به انسان برای تجربه کردن گستره ای نامحدود از احساس های مختلف، از شادی و هیجان تا غم و آرامش، است.

در این مقاله از وبلاگ پیشرو مگ، پس از توصیف پدیده موسیقی درمانی به نقشش در بهبود شرایط روحی و روانی و تأثیرهایش بر فرایند پیشروی اختلال های روانی مختلف می پردازیم. با ما همراه باشید.

موسیقی درمانی چیست؟

به طور کلی در شیوه نوین موسیقی درمانی، از توانایی های گسترده موسیقی برای بهبود شرایط روحی و روانی انسان استفاده می شود. می توان گفت موسیقی درمانی نوعی جایگزین برای شیوه های درمانی دیگری همانند مشاوره یا درمان رفتاری-شناختی محسوب می شود. موسیقی درمانگران از پاسخ ها و واکنش های فکری فرد در ارتباط با موسیقی استفاده می نمایند تا به حال کلی مغز ثبات ببخشند و تغییرهایی مثبت در آن ایجاد نمایند.

نکته مهم دیگر این است که موسیقی درمانی می تواند نقش بسیار پررنگی را در بهبود اعتمادبه نفس، ارتقای توانایی های ارتباطی، یاری به مستقل شدن، کسب آگاهی از حال خود و دیگران و بهبود تمرکز و قدرت توجه انسان ایفا نماید. داشتن تعامل موسیقیایی میان موسیقی درمانگر و مراجعه نماینده طی جلسه های درمانی از اهمیت بسیاری برخوردار است.

بداهه پردازی هم بخشی جدانشدنی از موسیقی درمانی است. در مواقع بسیاری ضروری است مراجعه نماینده بسته به حال و هوایی که دارد و با استفاده از هر نوع آلت موسیقی که در دسترس است نواهایی فراوری کند که گویای شرایطش باشند. به اعتقاد موسیقی درمانگران، موسیقی فراوری شده به وسیله هر شخص فرق دارد و سیگنال های بسیار مهم و ویژه ای درباره ساز و کار مغزش ارائه می نماید.

موسیقی درمانی چه تأثیری دارد؟

تأثیری که موسیقی روی مغز می گذارد بسیار پیچیده و چند وجهی است. جالب است بدانید که هر کدام از جنبه های موسیقی، از قبیل تمپو، ریتم و ملودی، به وسیله بخش متفاوتی از مغز پردازش و درک می شوند!

برای مثال، مخچه ریتم را پردازش می نماید. لوب پیشانی سیگنال های احساسی ایجاد شده به وسیله موسیقی را رمزگشایی می نماید و بخش کوچکی از لوب گیجگاهی سمت راست در درک زیروبمی صداها ایفای نقش می نماید. هسته اکومبِنس، که بخش مربوط به پاداش مغز است، حتی می تواند در واکنش به موسیقی تأثیرگذار علائمی فیزیکی از لذت، مانند مورمورشدن، را در بدن نمایان کند.

با وجود قدرت غیرقابل انکار موسیقی، موسیقی درمانی می تواند از واکنش های جسمی قدرتمند برای یاری به بهبود اختلال های روحی و روانی استفاده کند.

تاریخچه و منشأ موسیقی درمانی

موسیقی از دیرباز با تار و پود زندگی انسان عجین بوده است. به طور دقیق، پیدایش آلت های موسیقی به حدود چهل هزار سال پیش بازمی شود. چنین تاریخچه غنی نشان می دهد که میل انسان به ابراز احساس و برقراری ارتباط به وسیله موسیقی مختص به عصر کنونی نیست.

استفاده از موسیقی به عنوان یک ابزار درمانی نخستین بار در یونان باستان صورت گرفت، اما موسیقی درمانی، به آن شکلی که ما امروزه می شناسیم، در قرن بیستم و پس از اتمام جنگ جهانی دوم شکل گرفت. تراماهای حاصل از سال ها جنگ بی رحمانه آنقدر سلامت روحی بازماندگان را تخریب نموده بودند که چاره ای جز یافتن شیوه های درمانی نوین باقی نمانده بود.

استقبال عموم از موسیقی درمانی به قدری گسترده بود که در نیمه قرن بیستم، این شیوه به صورت تخصصی در دانشگاه ها مورد استفاده نهاده شد. در ادامه به تفاوت موسیقی درمانی با سایر شیوه های درمان روح و روان می پردازیم تا اهمیت آن بیشتر آشکار شود.

تفاوت موسیقی درمانی با سایر شیوه های درمانی

اصلی ترین تفاوت موسیقی درمانی با سایر شیوه ها این است که در موسیقی درمانی از کلمه ها برای برقراری ارتباط استفاده نمی شود. این ویژگی برای افرادی که در بیان احساس هایشان با استفاده از کلمه ها مشکل دارند، مزیت بسیار بزرگی محسوب می شود. بسیاری از این افراد دچار اختلال های جسمی یا فکری هستند و نمی توانند ارتباط مؤثری برقرار نمایند.

مشاوره و درمان رفتاری-شناختی هر دو متکی بر برقراری ارتباط کلامی هستند و از این رو، محدودیت هایی ایجاد می نمایند. اینجا است که موسیقی درمانی می تواند مفید واقع شود. به علاوه، مهارت هایی که شخص طی جلسه های موسیقی درمانی می آموزد، می توانند در زندگی روزمره مورد استفاده قرار بگیرند. ممکن است شخصی پس از گذراندن این جلسه ها به فراگیری نحوه استفاده از یک آلت موسیقی روی آورد. چنین فعالیت هایی می توانند به مرور حال روحی و روانی فرد را بهبود دهند و به او یاری نمایند راهی برای ابراز احساس هایش پیدا کند.

فواید موسیقی درمانی

موسیقی درمانی فواید و مزایایی دارد که نمی توان امثال آن ها را در سایر شیوه های درمانی، مانند صحبت کردن با مشاوران، پیدا کرد. برای مثال، فراگیری نحوه کار کردن با آلت های موسیقی به تقویت حافظه، برقراری نظم در زندگی، تقویت اندازه درک موضوع های پیچیده و بهبود مهارت های ریاضی یاری می نماید. داشتن این مهارت ها هم به نوبه خود اندازه مسئولیت پذیری و سختکوشی را افزایش می دهد.

از طرفی، موسیقی درمانی می تواند مراجعه نمایندگان را با موسیقی های فرهنگ های مختلف آشنا کند و به آن ها یاری کند صرف نظر از تفاوت ها، یکدیگر را آنگونه که هستند بپذیرند و قضاوت ننمایند. نکته قابل توجه این است که مهم ترین جنبه جلسه های روان درمانی، ارائه فرصتی به مراجعه نماینده برای ابراز هویتش است. ابراز هویت به وسیله موسیقی به مراجعه نماینده یاری می نماید تا احساس هایش را به شیوه ای خلاقانه بروز دهد و از مدیریت کردن احساس هایش لذت ببرد.

یکی از راهکارهای کنار آمدن با احساس های دردناک در موسیقی درمانی، ترانه سرایی است. نوشتن متن مناسب برای یک آهنگ می تواند توانایی ابراز احساس ها را با استفاده از ملودی و کلمه ها آسان تر کند و به افراد فرصتی آرامش بخش برای کنار آمدن با آسیب های روحی بدهد. از این شیوه اغلب برای بازیابی احساس ها، تجربه ها و خاطره های دردناک موجود از ناخودآگاه به خودآگاه استفاده می شود.

تبدیل کردن احساس به کلمه و آراستن آن با یک ملودی مناسب، علاوه بر ارائه فرصتی برای ابراز، به شخص اجازه می دهد تا آسیب های ناشی از داشتن آن احساس خاص را واکاوی کند و به مرور با آن ها کنار بیاید. تحلیل متن آهنگ های مختلف هم می تواند نتیجه مشابهی در پی داشته باشد. این رویکرد به شخص اجازه می دهد خود را جای شخص دیگری بگذارد و احساس هایی مشابه با احساس های خودش را تجربه کند و بدین صورت از تنهایی خود بکاهد.

موارد استفاده از موسیقی درمانی

بر اساس یافته های علمی اجرا شده در حیطه موسیقی درمانی، این شیوه در بهبود اختلال های زیر مؤثر واقع شده است.

• آلزایمر
• تشویش/دلشوره
• اوتیسم
• بیماری های قلبی
• دردهای مزمن
• انواع دیابت
• لکنت زبان
• عدم تعادل عاطفی
• سردرد
• تکانشگری
• غمگینی شدید ناشی از سوگ
• اختلال تنش زای پس از رویداد (PTSD)
• افسردگی پس از زایمان
• بازپروری پس از بیماری
• مشکل های تنفسی
• اعتیاد
• ضربه مغزی
• اختلال های حرکتی ناشی از عدم تعادل
• کم خوابی/بی خوابی
• اختلال وسواس فکری-عملی (OCD)
• اسکیزوفرنی
• بیماری های عصبی

فواید اثبات شده موسیقی درمانی

• اعتلای عزت نفس
• کاهش اضطراب
• افزایش انگیزه
• ارائه روشی برای رهاسازی ایمن و موفقیت آمیز احساس ها
• بهبود توانایی ابراز کلامی-حسی
• ارائه فرصتی برای برقراری ارتباط های قوی تر با اطرافیان

تأثیر موسیقی درمانی روی اضطراب

مطالعه های علمی بسیاری ثابت نموده اند که موسیقی درمانی می تواند از شدت اضطراب افرادی که شغل های استرس زا دارند یا قرار است مورد عمل جراحی قرار بگیرند بکاهد. آنالیز های تکمیلی دیگری هم نشان داده اند که موسیقی درمانی با کاهش فشار خون و متعادل کردن ضربان قلب رابطه مستقیم دارد و از این رو می تواند اضطراب را به شدت کاهش دهد.

موسیقی درمانگران بعلاوه معتقدند که تأثیرهای مثبت موسیقی درمانی، بلافاصله پس از اتمام جلسه های درمانی خود را نشان می دهند. این نشان می دهد که موسیقی درمانی شیوه ای بسیار کارآمد است و می تواند طی مدت زمانی کوتاه، تغییرهای شگرفی در مراجعه نمایندگان ایجاد کند. موسیقی بعلاوه روی اندازه فراوری هورمون های وابسته به استرس، مانند آدرنالین و کورتیزول، هم تأثیر می گذارد و با کاهش آن ها، استرس را به اندازه قابل توجهی محو می نماید.

تأثیر موسیقی درمانی روی افسردگی

مطالعه های علمی صورت گرفته در این حیطه نشان داده اند که موسیقی درمانی می تواند به فرایند شناسایی علائم افسردگی را سرعت دهد. این مزیت، موسیقی درمانی را تأثیرگذارتر از شیوه های مرسوم درمان روان، مانند مشاوره کلامی، نموده است.

از طرفی، گوش دادن به موسیقی می تواند ترشح هورمون دوپامین و اندورفین ها را افزایش دهد. این هورمون ها مسؤول القای حس خوب، ایجاد شادی و تسکین درد هستند و می توانند در بهبود افسردگی نقش بسیار پررنگی را ایفا نمایند. به خاطر داشته باشید که موسیقی درمانی هم مانند سایر شیوه های درمان روان نمی تواند راه حلی صددرصد تضمینی و دائمی برای بهبود افسردگی باشد، اما به شدت در تسهیل فرایند درمان مؤثر است.

تأثیر موسیقی درمانی روی سرطان

درمان بیماری دشواری مانند سرطان به همان اندازه که با آسیب های جسمی همراه است، به روح و روان بیمار هم آسیب وارد می نماید. بنابراین، افراد مبتلا به سرطان معمولا احتیاج دارند تا در کنار شیوه های درمانی جسمی، همانند شیمی درمانی، از روح و روان خود هم به طور ویژه مراقبت نمایند.

مطالعه های اجرا شده در رابطه با تأثیر موسیقی درمانی روی سرطان نشان داده اند که این شیوه در کاهش اضطراب ناشی از بیماری در بیمارانی که به تازگی درمان خود را آغاز نموده اند بسیار مؤثر واقع شده است. از طرفی، ابتلا به سرطان اغلب با بروز افسردگی همراه است و موسیقی درمانی می تواند نقش بسیار پررنگی در بهبود این افسردگی ایفا نماید.

تأثیرهای مثبت موسیقی درمانی روی بچه ها

انعطاف پذیری بالای فکر بچه ها برای پذیرش تغییر باعث شده تا شیوه های درمانی نوینی همانند موسیقی درمانی در درمان اختلال هایی همانند افسردگی، اضطراب شدید، حواس پرتی و مشکل های مرتبط با خواب بسیار مؤثر واقع شوند. برخی از مزایای به کارگیری موسیقی درمانی در بچه ها به توضیح زیر هستند.

• ارائه شیوه های نوآورانه برای ابراز احساس ها و افکار
• بهبود مهارت های معاشرت اجتماعی و برقراری ارتباط با دیگران
• تشویق به استفاده از خلاقیت و قوه تصور
• افزایش اندازه تمرکز و هماهنگی مغز با اعضای بدن
• افزایش اندازه خودآگاهی
• افزایش اندازه آگاهی از محیط اطراف
• بهبود عزت نفس، اعتمادبه نفس و انعطاف پذیری فکر برای پذیرش واقعیت های زندگی
• بهبود توانایی استفاده از زبان و فعالانه گوش دادن
• بهبود روابط خانوادگی و محبت آمیز

مرور کلی

با وجود اینکه موسیقی درمانی درمانی قطعی برای تمام اختلال های روحی و روانی محسوب نمی شود، می تواند ابزار مناسبی برای کمرنگ کردن علائم اختلال های مرسومی همانند افسردگی و اضطراب باشد. موسیقی درمانی به مراجعه نمایندگان اجازه می دهد با روشی خلاقانه با احساس هایشان کنار آیند. به خاطر داشته باشید که مزایای دیگر موسیقی درمانی، همانند تقویت حافظه و افزایش خودآگاهی، می توانند در بخش های دیگری از زندگی هم راه گشای شما باشند.

این مطلب فقط جنبه آموزش و اطلاع رسانی دارد. پیش از استفاده از توصیه های این مطلب حتما با یک متخصص مشورت کنید. برای اطلاعات بیشتر بیانیه برطرف مسؤولیت وبلاگ پیشرو مگ را بخوانید.

منابع: medicalnewstoday, verywellmind